به مناسبت ۲۰ فروردین روز هنر انقلاب اسلامی: هنر آوینی

” پندار ما این است که ما مانده ایم وشهدا رفته اند.اماحقیقت آن است که زمان، ما را باخود برده است وشهدا مانده اند “.

شهید سید مرتضی آوینی

تقویم را که ورق می زنی ازمیان همه مناسبت های ریز و درشت به روزی می رسی به نام بزرگداشت هنر انقلاب اسلامی، بهانه این مناسبت عروج روح حیران وسرگشته آسید مرتضی آوینی ، سید شهیدان اهل قلم است .
سید مرتضی آوینی ،کارگردان ،نویسنده ومستندساز دهه شصت دفاع مقدس است که درشهریور ۱۳۲۶   درشهرری دیده به جهان گشوده است . وی دانش آموخته دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران درشته مهندسی معماری در مقطع کارشناسی ارشد است که بعد از انقلاب روایتگر جنگ تحمیلی درقالب مستند  روایت  فتح گردید.
گزارش تصویری ازسیل خوزستان ، مجموعه ” خان گزیده ها “و ” شش روز در ترکمن صحرا “ازدیگر فعالیت های مستند وی در اوایل جنگ بود. از اواخر سال۶۲ همزمان با حضور در جبهه ها وتهیه فیلم های مستند درباره جنگ با نگارش مقالاتی درباره دفاع مقدس و نسبت آن باجنگ های صدر اسلام و قیام عاشورا و وجوه تمایز آن از جنگ هایی که به خصوص در قرون اخیر واقع شده اند ونیز برکات ظاهری وغیبی جنگ درمجلات گوناگون ازجمله ماهنامه اعتصام ، ماهنامه جهاد وسوره و.. کار نویسندگی را ادامه داد. سال ۶۷ آوینی به حوزه هنری رفت ودر آنجا مجله سوره را راه انداخت.
آوینی معتقد است که ”  هنردرواقع معراجی است برای عبور ازعالم محسوسات به عالم معانی وکیفیات باطنی “…  ”  هنر وادبیات چه بدانند وبدانیم وچه ندانند وندانیم عین پیکار است وهنر مگرچیست ، جز تجلی حیات هنرمند وحضور درجهان “.
اما هنر انقلابی چیست ؟ درپاسخ می توان گفت که هنری  که متعهد باشد، به مسائل مختلف، نگاه انسانی داشته باشد، همسو با فطرت و درون انسان ها حرکت کند.ابزاری برای رسیدن به معرفت خداوند باشد. اما هنرمند انقلابی  کیست ؟ شهید مرتضی آوینی هنرمند انقلابی راچنین تعریف میکند :
” هنرمند موحد گذشته از آن که باید جهان را به مثابه نشانه ای از حق ببیند و به تبعیت از این تعهد، هنر او نیز رو به بالا بیاورد و به حقایق متعالی اشاره داشته باشد، باید زبان سمبولیک اشیاء را با توجه به این حقیقت پیدا کند که هر شی در واقع آیت و نشانه ی حق است و از وجه خاصی به حق اشاره دارد “.
۲۲ سال است ازشهادت سید مرتضی آوینی می گذرد اگر نگوییم برای ما زنده تر شده است همچنان برای ما زنده است وخاطرش با ماست ، براستی چرا؟

او خود می گوید : ” درسال ۴۴که دیپلم گرفتم وارد دانشکده معماری دانشگاه تهران شدم . دروس معماری اقناعم نمی کرد. مدتی با موسیقی وچند وقتی هم بانقاشی مشغول بودم – دنبال چیزی می گشتم اما پیدایش نمی کردم. ادبیات وفلسفه ، داستایوفسکی ونیچه ، اما هرچه بیشتر می گشتم ، کمتر می یافتم..شب شعر ،گالری های نقاشی ، موسیقی کلاسیک ،سینما ،مباحث فلسفی وادبی ، موی هیپی ،ریش پروفسوری ،سبیل نیچه ای و… اما حقیقت چیز دیگری بود… درطول این سال ها هرانچه راکه دعوی حقیقت داشت بی هیچ ترس و واهمه ای تجربه کردم.اما کم کم می فهمیدم که حقیقت نه با ادعا وتظاهر روشنفکری ونه حتی با تحصیل فلسفه به دست نمی آید..باید درجست وجوی حقیقت بود واین متاعی است که هرکی براستی طالبش باشد آنرا خواهدیافت ودر نزد خویش خواهد یافت “.
زندگی آوینی سیرتکامل انسانی سرگشته است که از فضای تحیر وروشنفکری گذار کرده وبه انسانی انقلابی رسیده است . او  معتقد  است : ”  کره زمین خسته است ، وبشر بعداز قرنها زمین گرایی و خودپرستی احساس می کندکه نیازمند عالم معنا است . اواین عالم را دردرون خویش باز خواهد یافت وبه آن باز خواهدگشت. اما نه بی رنج ، بلکه با رنجی سیار،این دوران رنج اکنون سررسیده است ..وآرمانخواهی انسان مستلزم صبر بررنج هاست . پس برادر خوبم برای جانباری درراه آرمانها یاد بگیرکه دراین سیاره رنج صبورترین انسانها باشی .. “.
او هویت خویش رادر انقلاب  اسلامی بازمی یابد. آن حقیقتی که گمشده آوینی بود ناگهان درچهره امام خمینی  (ره ) متجلی می شود . آوینی با سلوک عارفانه دردین به برداشتی ناب و منحصر به فردی از تعریف انسان می رسد و آنگاه هنر را نیز از دریچه همین انسان  می نگرد و هنرمندرا نیز هم، او زندگی را نیز ازهمین دریچه می بیند، آنجا که در تعریف زندگی می گوید :
” زندگی دنیا با مرگ در آمیخته است؛ روشنایی هایش با تاریکی، شادی هایش با رنج، خنده هایش با گریه، پیروزی هایش با شکست، زیبایی هایش با زشتی، جوانی اش با پیری و بالاخره وجودش با عدم، حقیقت این عالم فنا است و انسان را نه برای فنا، که برای بقا آفریده اندو همه ی این سخنان از سر مرگ آکاهی است و راستش، لذت زندگی مرگ آگاهانه را جز اولیای خدا کس نمی داند؛ این لذتی نیست که به هر کس عطا کنند. تنگ نظری است اگر به مقتضای تفکر رایج به این سخن پشت کنیم و بگوییم:
” تا کجا از مرگ می گویید؟ کمی هم در وصف زندگی بسرایید! دل بستن در دنیا دل بستن در فناست و مرگ بر ما سایه افکنده است “.
آوینی همان قدر با روشنفکری و تجدد سرستیز داشت که با تحجر مبارزه می کرد و چه بسا از آن جا که تحجر غالبأ در پس ظاهر شریعت پنهان می شود، آن را خطری بزرگتر بر سر راه تحقق آرمانهای انقلاب اسلامی می دانست. در طی یکی دو سال قبل از شهادتش بیشتر آماج حملات متحجران قرار داشت تا روشنفکران.

آوینی در آثار سینمایی اش بنیان کار را بر فطرت انسان ها قرار داده بود. برای او همواره ایمان رزمنده ها اصالت داشت. به همین خاطر از شجاعت های کاذبی که معمولا در فیلم های غربی شاهد آن هستیم، پرهیز داشت. او می گفت شجاعت مؤمنانه از یقین ناشی می شودنه از جنگ طلبی و ماجراجویی و عجب و تکبر.

انقلاب اسلامی وهنر انقلابی با همت آوینی دیگر ترکیباتی متضاد نیستند وآوینی باشهادتش این معبر را نیز به روی انقلاب  اسلامی گشود. اما متاسفانه بعد از آوینی گرچه دوستدارانش در گوشه گوشه کشور عاشقانه راه او را طی می کنند اما این کاروان با عزم ملی در مسئولین و باز آفرینی و بازشناسی آثار شهید آوینی و شناساندن او به نسل جوان آهنگ پرشتاب تری به خود خواهد گرفت .
رهبر معظم انقلاب درباره فعالیت های شهید ‘سیدمرتضی آوینی’ فرمودند:
”  کارهایی که ایشان داشتند نباید زمین بماند. این کارها، کارهای با ارزشی بود. معلوم می‌شود ظرفیت خیلی بالایی داشتند که این‌قدر کار و این ‌همه را به ‌خوبی انجام می‌دادند، مخصوصاّ این روایت فتح چیز خیلی مهمی است. من یک نور و یک صفا و یک حالت روحانی در ایشان حس می‌کردم و همین‌جور هم بود. همین‌ها هم موجب می‌شود که انسان بتواند به این درجه رفیع شهادت برسد “.

..وخوب ! دیگر چیزی برای گفتن نمانده است جز آنکه ما خسته نشده ایم واگر باز هم جنگی پیش بیاید که پای انقلاب اسلامی درمیان باشد ما حاضریم . می دانید زنده ترین روزهای زندگی یک ” مرد ” آن روزهایی است که درمبارزه می گذرد. و زندگی درتقابل با مرگ است که خودش رانشان می دهد.

با بهاران روزی نو می رسد و ما همچنان چشم به راه روز گاری نو.
اکنون که جهان وجهانیان مرده اند ،آیا وقت آن نرسیده است که مسیحای موعود سررسد؟
ویحیی الارض بعد موتها..
پایان