ویژه : سیاست ایران در قبال داعش

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی کهگیلویه:

■عضو وابسته‌ی القاعده به بحران اصلی منطقه بدل می‌گردد ■

قیام یک گروه تندروی سنّی جدید در خاورمیانه به یک تهدید امنیتی چشمگیر بدل شده، آن هم در منطقه‌ای که پیش از این نیز ناپایدار و بی‌ثبات است. دولت اسلامی (داعش) در عراق و سوریه که قدرت خود را از نبرد و ناپایداری به دست آورده، و به نحوی به عنوان عضو وابسته‌ی منطقه‌ای القاعده در شرق مدیترانه پی‌ریزی شده است، اکنون به یک هسته‌ی مستقل تبدیل شده. این جداسازی [از القاعده] زمانی شکل گرفت که رهبر القاعده، ایمن الظواهری، در اوایل سال 2014 از پذیرش گروه سر باز زد. چند ماه پس از آن، داعش هنگامی که کنترل سرزمین‌هایی آن‌سوی سوریه را در اختیار گرفت و به سرعت در عراق و حتی لبنان پیشروی کرد، و با وحشیگریِ تمام دست به کشتار دسته‌جمعی شهروندان غیرنظامی زد، به تیتر اول روزنامه‌ها تبدیل شد.

■ شکل‌گیری ائتلاف جهت رویارویی با داعش ■

اخبار اعدام‌های دسته‌جمعی و تجاوز به شیعیان، مسیحیان، و دیگر اقلیت‌های قومی و مذهبی (از جمله ایزدی‌ها در عراق) و [انتشار] ویدیوهای سر بریدن، منجر به تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی به سرکردگی ایالات‌متحده گردید که هدف آن اجرای طرح چهار مرحله‌ای رییس‌جمهور اوباما جهت “تضعیف و سرانجام نابودی” داعش بود. این طرح شامل حملات هوایی علیه اهداف داعش، افزایش پشتیبانی از نیروهای محلی، تداوم تلاش‌های ضدتروریستی جهت جلوگیری از حملات آتی [تروریست‌ها]، و کمک‌های بشردوستانه به غیرنظامیان در منطقه است. به‌رغم اخبار همکاری ایالات‌متحده و ایران در نبرد علیه داعش، دو کشور بیانات خلافِ این مسئله را درباره‌ی این موضوع انتشار داده‌اند. از یک سو، مقامات رسمی ایالات‌متحده و ایران اظهار داشته‌اند که کشورهایشان می‌توانند برای غلبه بر داعش با هم همکاری کنند؛ و از سوی دیگر، وزیر امور خارجه ایالات‌متحده عنوان نمود که تهران نباید برای همایش بین‌المللی در مورد معضل داعش که در سپتامبر 2014 (شهریور 1393) در فرانسه برگزار شد دعوت شود، و رهبر معظم ایران، آیت‌ا… خامنه‌ای نیز اظهار داشت که کشورش درخواست واشنگتن برای همکاری را ردّ کرده است. اگرچه تهران تا امروز از ائتلاف بین‌المللی علیه داعش بیرون گذاشته شده است، تصور حل این بحران بدون نوعی همکاری میان ایالات‌متحده و ایران، و حتی میان عربستان سعودی و ایران، دشوار است. بسیج بازیگران بین‌المللی با ایدئولوژی‌های مختلف و منافع استراتژیک نشان می‌دهد که چقدر همگی آن‌ها تهدید مطرح‌شده از سوی داعش را جدی می‌دانند.

■ تهدید داعش برای مرزها و امنیت داخلی ایران ■

برای ایران، داعش به منزله‌ی تهدیدی متفاوت از دیگر گروه‌های تندروی سنّی در مرزش است. پایگاه بسیاری از این گروه‌ها مانند جیش‌العدل در پاکستان قرار دارد و عملیات و فعالیت‌هایشان را در استان جنوب‌شرقی ایران، یعنی سیستان و بلوچستان انجام می‌دهند. این گروه‌ها خطرات تاکتیکی که اغلب ناچیز هستند برای ایران در پی دارند، از جمله ربودن اتباع ایران و بمب‌گذاری در مناطق مرزی. ولی داعش در میان این گروه‌ها سرشناس‌تر است، چرا که در مدت زمانی کوتاه، پیشرفتی چشمگیر داشته است و در همین مدت کوتاه ده‌ها هزار مبارز از سرتاسر جهان گردآورده، موفق به جمع‌آوری منابع [مالی و زمینی] شده و کنترل نواحی جغرافیایی گسترده‌ای را در دست گرفته است. پیشرفت این گروه (داعش) موجب شگفتی بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی، از جمله ایران شد. برخلاف دیگر نهادهای تروریستی که در همسایگی ایران دست به عملیات می‌زنند، داعش اهدافی دارد که بسیار فراتر از شعارها و برنامه‌های جدایی‌طلبانه است: این گروه به دنبال نابودی شیعه و تشکیل یک دولت اسلامی مطابق با برداشتِ [خود از] قانون شریعت است.

■ سه گزینه‌ی پیش روی ایران در قبال بحران داعش■

با نگاه به آینده، ایران سه گزینه در عراق پیشِ رو دارد. می‌تواند سطح کنونی درگیری‌اش علیه داعش را ادامه داده و با شرکت در سوریه آن را به حالت تعادل در آورد. به بیان دیگر، ایران می‌تواند سطح فعلی درگیری‌اش در سوریه را دنبال کند در حالی که به تلاش‌های خود در جهت مسلح کردن گروه‌های پروکسی (نیابتی) در عراق و در اختیار قرار دادن کمک‌های نظامی به آن‌ها ادامه می‌دهد. و این کار، پیش‌انگاری را بر این باور می‌گذارد که بحران در عراق تشدید نخواهد شد و داعش پیشروی بیشتری – به‌ویژه در نواحی نزدیک به مرز ایران – نخواهد کرد. این همچنین به این معناست که تهران باید بر موفقیت عملیات نیروهای ائتلاف غربی در عراق اتکا کند. ایران همچنین به‌دنبال راه‌حلی برای بحران است، یعنی سقوط داعش بی‌نیاز به تلاشِ خود ایران برای راندن داعش به عقب. در حالی که این گزینه زمانی که بحران درگرفت بسیار نویدبخش و امیدوارکننده به نظر می‌رسید، پیشروی سریع داعش در عراق، این گزینه را بسیار بعید و دور از ذهن ساخت. به هر حال، حملات هوایی ایالات‌متحده و احتمال یک ائتلاف بین‌المللی برای عقب راندن داعش بار دیگر در جهت برداشتن برخی از فشارها از روی ایران عمل کرد.

■ تخصیص منابع بیشتر از سوی ایران ■

گزینه‌ی دوم، ایران می‌تواند به طرز چشمگیری منابعی که در اختیار دارد را به [حل] بحران عراق تخصیص دهد، بدون آن‌که در واقع نیاز داشته باشد تا نیروهای بیشتری [به منطقه] اعزام کند. در حالی که شرکت در ائتلاف بین‌المللی برای جنگ علیه داعش، سهم تلاش‌های وارده بر دوش ایران را پایین آورد، آیت‌ا… [عظمی] خامنه‌ای این پیشنهاد را در سپتامبر ردّ کرد. در صورتی که بحران تشدید گردد، یا تلاش‌های بین‌المللی برای به عقب راندن داعش تنها تا حدی موفقیت‌آمیز باشد، و یا در صورتی که داعش تهدیدی مستقیم برای مرزهای ایران نداشته باشد، می‌توان شاهد بالا رفتن منابع تخصیص‌یافته‌ی ایران برای نبرد علیه داعش بود.

■ گزینه‌ی سوم ایران: درگیری مستقیم نظامی ایران علیه داعش ■

سرانجام، اگر نبرد ادامه داشته باشد و یا به طرزی چشمگیر تشدید گردد، و در صورتی که تلاش‌های بین‌المللی علیه داعش با پیروزی همراه نباشد، ایران تنها بازیگر بین‌المللی خواهد بود که این آمادگی را دارد تا نه تنها سطح درگیری نظامی خود در عراق را بالا برد، بلکه همچنین نیروهای خود را وارد این کشور کند. البته این بدترین سناریوی تهران از نظر درگیری آن کشور خواهد بود.

■ رویکرد تهران در مورد روابطش با ایالات‌متحده و سعودی برای مقابله با داعش ■

داعش به منزله‌ی یکی از جدی‌ترین تهدیدها برای امنیت ملّی ایران از زمان پایان جنگ ایران و عراق است. برخلاف نبردها و درگیری‌های دیگر در خاورمیانه، تمامیت عرضی و ثبات و پایداری عراق برای ایران اختیاری نیست [بلکه الزامی است]. بنابراین، تهران به بازیگری کلیدی در منطقه بدل شده است. در حالی که رویدادها در عراق به عادی‌سازی اساسی در روابط ایالات‌متحده با ایران یا عربستان سعودی با ایران منجر نخواهد شد، حداقل می‌تواند منجر به سخن‌ها و سیاست‌های اعلام‌شده‌ی کمتر ستیزه‌جویانه و کمتر پرخاش‌گرایانه گردد، که همین هم می‌تواند به منظور بازسازی اعتماد میان روابر ایران و آمریکا و ایران و سعودی سازنده باشد.

انتهای پیام:و/آ