به گزارش رجانیوز تلاش برای نزدیکی جمهوری اسلامی ایران و عربستان یکی از موضوعاتی است که چندین سال است هاشمی و جریان همسو با او دنبال می‌کنند. «لزوم تجدید روابط ایران و عربستان»، «استقبال از همکاری با عربستان» و «مهم نشان دادن نقش هاشمی در تجدیدروابط ایران و عربستان» و تعابیری از این دست، مهمترین محورهایی است که تیم سیاسی-رسانه‌ای همسو با هاشمی طی چندسال اخیر آن‌ها را مطرح می‌کردند. این خط سیاسی همچنین پس از روی کارآمدن دولت حسن روحانی بیش از پیش تقویت شد. «تلاش برای نزدیکی ایران با عربستان سعودی -به عنوان قطب افراطی‌گری در منطقه- علیرغم ادعای اعتدال» یکی دیگر از تناقضات گفتمان اعتدالی هاشمی و دولت روحانی است. این جریان می‌کوشد این ذهنیت را تقویت کند که هاشمی به خاطر روابط خوب شخصی با عربستان، می تواند به عنوان یک ظرفیت ویژه برای کاهش اختلافات و مشکلات بین ایران و عربستان عمل کند.

 

 

پاییز ۹۲ بود که زمزمه‌های احتمال سفر هاشمی رفسنجانی به عربستان شنیده شد. با قوت گرفتن احتمال این سفر موجی از تحلیلها و استقبال‌ها و اعلام‌نظرها از سوی چهره‌ها و رسانه‌های همسو با هاشمی منتشر شد که با بزرگنمایی سفر او به عربستان، می‌کوشیدند این سفر را نقطه‌عطفی در روابط ایران و عربستان و گامی بزرگ در تجدید روابط معرفی کنند. محمدهاشمی رئیس دفتر برادرش در گفتگو با ایرنا در‌اینباره گفت: «با توجه به احترامی که سعودی ها و شیوخ عرب از گذشته تا به امروز برای آقای هاشمی قائل هستند، باور عمومی براین است که آیت الله هاشمی و ملک عبدالله می توانند مشکلات منطقه ای و روابط دو جانبه را حل کنند که البته این موضوع مشروط به شرایطی است.»

 

 

همچنین اردیبهشت ۹۳سفیرتازه وارد عربستان سعودی در دیدار با هاشمی رفسنجانی، طی اقدامی بی‌سابقه پیشانی او را بوسید و از طرف عربستان از او برای سفر به این کشور دعوت کرد. عبدالرحمن بن غرمان در این دیدار او با اعلام سلام ویژه پادشاه و ولیعهد عربستان گفت: جنابعالی جایگاه ویژه ای نزد مسؤولان و مردم عربستان دارید و من یکبار دیگر دعوت امیر از جنابعالی برای سفر به عربستان را تجدید می کنم و مردم و مسؤولان عربستان منتظر دیدار شما هستند.»

 

 

 

اما هاشمی مایل بود خود را «منجی و میانجیِ تاریخی» بین ایران و عربستان معرفی کند، کوشید سفرش را مشروط به اختیارات ویژه از طرف مسئولان ارشد نظام و به طور خاص رهبر انقلاب کند. مساله‌ای که هیچ‌گاه هیچ پالس مثبتی از جانب مسئولین عالیرتبه نظام در پی نداشت. او در آذرماه ۹۲ در مصاحبه با فاینشنال‌تایمز از سفرش به عربستان خبر داده بود و با تاکید بر اینکه این کار احتياج به مقدماتي داردگفته بود: «ما بايد اينجا تصميم بگيريم كه در مذاكرات بُرد- بُرد چه چيزي را معامله مي‌كنيم.»

 

 

صباح زنگنه ۸دی‌ماه ۹۲در یادداشتی در روزنامه آرمان که در سایت هاشمی با تیتر «قدر رابطه هاشمی و عربستان را بدانیم» منتشر شد نوشت: «درمجموع به‌نظر می‌رسد که روابط دو کشور در سه پرونده محل اختلاف دارد و در عین حال در چند مورد دیگر امکان همکاری قطعی است. اما مهندسی این روابط و چگونگی حل گره‌های موجود طبعا از افرادی برمی‌آید که مورد اعتماد دو طرف باشند. در اینجاست که شخصیت‌ آیت‌ا... هاشمی می‌تواند مطرح باشد و نقش خودش را در رفع سوءتفاهمات و همچنین گسترش زمینه‌های همکاری ایفا کند. بحث‌هایی که می‌توانند بین دو کشور مطرح شوند و مسائلی که این دو باید روی آن بحث کنند هم موارد اختلافی را شامل می‌شود و هم موارد اتفاقی. اعتمادی که در میان مسئولان ایران و عربستان نسبت به شخصیت‌ هاشمی وجود دارد، می‌تواند در این زمینه و در مسیر کاهش تنش‌ها و یافتن مسیرهای تفاهم کمک بسزایی کند که در مراحل بعدی به همکاری‌های منطقه‌ای ایران و عربستان سعودی منجر شود.»

 

اردیبهشت ۹۳ نیز امیرموسوی رئیس مرکز مطالعات استراتژیک در یادداشتی کلید روابط ایران و  عربستان را در دستان هاشمی دانست و نوشت: «با بیان اینکه هاشمی رفسنجانی ثابت کرده است که تسلط خوبی بر پرونده روابط ایران و عربستان دارد، گفت: در دوران ریاست جمهوری آقای هاشمی هم دو کشور پس از سال ها تیرگی در روابط توانستند آشتی موقتی برقرار کنند که این نشان دهند آن است که آقای هاشمی کلید باز کردن قفل روابط ایران و عربستان را در اختیار دارد.

 

 

 

 

بعد از آن جریان کشتار مکه؟

 بله. من تنها بودم. آقای هاشمی نیامده بودند. 

* این روابط را شما چه جوری برقرار کردید؟

 آنها از من خواستند که میهمانی را بپذیرم و من هم پذیرفتم. وقتی پذیرفتم روابط برقرار شد.»

 

خرداد۹۳ مجله المانیتور طی گزارشی مدعی شد ایران هم از لینک عمان و هم از لینک هاشمی‌رفسنجانی درحال تعامل با عربستان است. این گزارش نقشه راه پیشنهادی هاشمی را اینگونه بیان می‌کند: « ایران و عربستان در مورد بحرین و لبنان شروع به گفت‌و‌گو کنند، سپس وارد بحث یمن شوند و در پایان، پس از رسیدن به توافق در مورد سوریه وارد مذاکرات محتوایی شوند. حل‌و‌فصل اختلافات در مورد لبنان و بحرین بسیار آسان‌تر است به دلیل این که خونریزی‌ها در این دو کشور کم‌تر است و در صورت رسیدن به توافق، اختلاف‌ها در این باره را می‌توان به آسانی حل‌و‌فصل کرد. تشکیل کابینه لبنان پس از ماه‌ها تاخیر آزمایشی برای دریافتن امکان اجرای این نقشه راه بود. سپس، هنگامی که موضوع سوریه به میان آمد، گفت‌و‌گوها قبل از اینکه دوباره از سر گرفته شود، برای مدتی متوقف شد.کمک به لبنان برای انتخاب رئیس‌جمهوری جدید گام بعدی است. ایران و عربستان هر دو می‌دانند که باید لبنان به ثبات برسد. نامزدی که با حمایت دو حزب در داخل لبنان پیروز می‌شود، باید در مورد مسائل خاورمیانه فعالیت کند و ایران و عربستان هم می‌توانند درباره این موضوع با یکدیگر همکاری کنند. در مورد موضوع بحرین، ایران و عربستان باید به توافقی دست یابند که دولت منامه و حزب مخالف، آن را عادلانه بدانند. تشکیل کابینه‌ای با حضور دو حزب می‌تواند به درگیری‌ها در بحرین پایان دهد. این گام بعدی است، اما این کار نیاز به صبر و حوصله دارد. ایران صادقانه تلاش کرده است حزب مخالف بحرین را متقاعد سازد که مذاکره با دولت این کشور را از سر بگیرد و سعودی‌ها هم از این موضوع بسیار تحت تاثیر قرار گرفته‌اند. بحرینی‌ها را می‌توان به سوی اصلاحات هدایت کرد و اگر این مرحله با موفقیت به پایان برسد، ایران و عربستان می‌توانند در مورد موضوع دشوارتری مانند یمن با یکدیگر گفت‌و‌گو کنند.»

 

 

 

بهمن ماه۹۳ نیز محمدهاشمی نقل قولی از هاشمی را نقل کرد که شاید علت اصلی عدم سفر او به عربستان بود. رئیس دفتر هاشمی گفت: «لازمه حل یک مشکل سیاسی، بین‌المللی و منطقه‌ای، دارابودن اختیارات است و باید امکانات و ابزاری داشته باشد و تنها رابطه شخصی دو نفر نمی‌تواند به حل موضوع کمک کند. با درنظر گرفتن این مسائل آقای ‌هاشمی اظهارنظر کردند که وقت زیادی از آن نمی‌گذرد. آقای هاشمی گفت اگر رهبری بخواهند من می‌روم و معنایش این است که اگر رهبری بخواهند حتما آقای ‌هاشمی باید اختیارات و ابزاری  داشته باشد که بنشینند و مذاکره کنند. چند کمیته تشکیل دهند و اهدافی را تعیین و به راه‌حل‌هایی برسند چون الان دیگر مسائل ایران و عربستان مثل گذشته مسائل دوجانبه نیست که می‌توانست با صحبت‌های آقای‌ هاشمی که رئیس‌جمهور بودند و اختیاراتی داشتند و دستور ملک عبدا... که پادشاه بود، انجام شود.»

 

 

او همچنین تیرماه ۹۴ در مصاحبه با الوفاق می‌گوید: «ما از همكاري با عربستان نگراني نداريم با همين حكام جديدشان هم مي توانيم كار كنيم. بناي من با ملک عبدالله این بود که تنها راه حل نجات منطقه از اختلافات، همکاری دو کشور است. فكر مي كنم همين حالا هم بعد از گذشت  ۵-۶ سال ميتوانيم اين موضوع را دوباره احيا كنيم، البته متناسب با اوضاع امروز منطقه.»

 

 

عید قربان امسال طی یک اتفاق عجیب یکی از مسیرهای عبور حجاج در مِنا توسط نیروهای سعودی بسته شد و ازدحام بیش از حد جمعیت و گرمای هوا باعث شهادت بیش از چهارهزار نفر از حجاج کشورهای مختلف شد. طی یک هفته گذشته و خصوصا در اولین روزهای پس وقوع این فاجعه، مسئولیت‌ناپذیری مسئولین سعودی و عدم همکاری برای مشخص شدن علت و ابعاد فاجعه، دسترسی به بیمارستانها برای یافتن مفقودین و مجروحین، تعداد دقیق شهدا و رسیدگی برای تحویل جنازه‌ها باعث سردرگمی مسئولان حج و زیارت ایران و سایر کشورها شد. 

 

 

در حالی که حسن روحانی و محمدجواد ظریف در سفر نیویورک بودند و ترجیح دادند از آنجا درباره این فاجعه اظهارنظر کنند، بنابرگفته مسئولین ذیربط عربستان در روند رسیدگی‌ها و پیگیری‌ها کارشکنی می‌کرد. در حالی که افکار عمومی و مسئولین جمهوری اسلامی، بی‌کفایتی مسئولین عربستانی را عامل فاجعه مِنا معرفی کرده و خواستار پاسخگویی آنها به ملتهای مسلمان بودند، محمد هاشمی برادر و رئیس‌دفتر هاشمی‌رفسنجانی طی اظهارنظری عجیب از محکوم‌کردن مسئولین عربستان طفره رفته و گفت: « درست است این حادثه دلخراش است اما نمی‌توان گفت که آیا این دولت مقصر بوده یا خیر و از اینجا برای آنها حکم صادر کرد. بالاخره همین دولت بی‌کفایت عربستان هر سال دو تا پنج میلیون عمره‌گزار و حج‌گزار را میزبانی می‌کند و حوادث کمی اتفاق می‌افتد و در طول ۵۰ سال اخیر حدود ۲۰۰ میلیون زائر به عربستان رفته‌اند از این رو نباید در اثر یک حادثه قضاوت کرد.»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

در نهایت موضع‌گیری قاطع رهبرمعظم انقلاب در نوشهر باعث تغییر رفتار مسئولین سعودی درمساله رسیدگی وپیگیری آسیب‌دیدگان فاجعه مِنا شد.